Anatomie van het Spronggewricht van het Paard

Het spronggewricht – of tarsus – van het paard is een biomechanisch meesterwerk. Het zorgt voor kracht, afzet en schokdemping bij elke beweging van het achterbeen. Door zijn complexe opbouw en intensieve belasting is het echter ook een gewricht dat gevoelig is voor diverse aandoeningen.

In dit artikel duiken we niet alleen in de anatomie van het spronggewricht, maar ook in veelvoorkomende aandoeningen én moderne behandelmethoden, waaronder PEMF-therapie.

Opbouw van het Spronggewricht

Het spronggewricht bestaat uit vier gewrichtsniveaus:

• Articulatio tibiotarsalis (talocruraal gewricht)
  Dit is het bovenste en meest beweeglijke deel van het spronggewricht, waar het scheenbeen (tibia) articuleert met het sprongbeen (talus). Hier vindt het grootste deel van de beweging plaats, zoals buigen en strekken.
• Articulatio intertarsea proximalis (proximaal intertarsaal gewricht)
  Verbindt het sprongbeen met het hielbeen (calcaneus) en de bovenste rij van tarsale botjes.
• Articulatio intertarsea distalis (distaal intertarsaal gewricht)
  Verbindt de twee rijen van kleine tarsale botten met elkaar. Deze laag heeft beperkte beweging.
• Articulatio tarsometatarsea (tarsometatarsaal gewricht)
  Verbindt de onderste rij tarsale botten met het middenvoetsbeen (metatarsus). Ook hier is weinig beweging, maar stabiliteit is cruciaal

De botten die samen het spronggewricht vormen, zijn onder andere:

• Tibia (scheenbeen)
• Talus (sprongbeen)
• Calcaneus (hielbeen)
• Centrale tarsale bot
• Tarsaal bot I, II, III en IV
• Metatarsus III (middenvoetsbeen, ook wel pijpbeen)

Gewrichtskapsels, Pezen en Ligamenten

Het spronggewricht is omgeven door een stevig gewrichtskapsel, dat helpt bij het stabiliseren van de afzonderlijke gewrichtsdelen. Daarnaast zorgen diverse ligamenten voor extra ondersteuning. Enkele belangrijke ligamenten zijn:

• Collaterale ligamenten (mediaal en lateraal) – zorgen voor zijdelingse stabiliteit.
• Plantaire ligamenten – lopen langs de achterkant van het gewricht en zijn belangrijk bij belasting.

Ook zijn er belangrijke pezen die over het spronggewricht lopen, zoals de:

• Achillespees (pees van de oppervlakkige buiger en gastrocnemius)
• Pees van de diepe buiger van de teen
• Peroneus tertius (belangrijk voor het "reciprocale apparaat")

Beweging en Functie

De belangrijkste beweging in het spronggewricht is flexie en extensie – oftewel buigen en strekken – en dit gebeurt hoofdzakelijk in het tibiotarsale gewricht. Dankzij het reciprocale apparaat (bestaande uit de musculus peroneus tertius en de oppervlakkige buigpees), bewegen het spronggewricht en het kniegewricht gelijktijdig: als het kniegewricht buigt, buigt het spronggewricht automatisch mee, en vice versa. Dit zorgt voor een efficiënte, veerkrachtige beweging van het achterbeen.

Veelvoorkomende aandoeningen van het spronggewricht

1. Spat (artrose in de onderste spronggewrichten)

Wat is het?
Spat is een chronische, degeneratieve gewrichtsziekte die vooral voorkomt in de onderste twee lagen van het spronggewricht: het distale intertarsale en het tarsometatarsale gewricht. Dit zijn de delen met weinig beweging – juist daardoor raken ze snel overbelast bij bijvoorbeeld een verkeerde beenstand of intensief werk.

Symptomen:

• Stijfheid, vooral na rust.
• Kreupelheid die verbetert tijdens beweging.
• Soms zichtbare zwelling of verdikking aan de binnenzijde van het spronggewricht.
• Minder impuls of weerstand bij het achterbeen.
  
  

Behandeling:

• Rust, aangepast trainingsschema.
• Ontstekingsremmers (NSAID's).
• Injecties met corticosteroïden of hyaluronzuur.
• In ernstige gevallen: artrodese (chirurgische fusie van de gewrichten).
• PEMF-therapie als ondersteuning bij pijnbestrijding en herstel

PEMF-voordeel: Stimuleert de doorbloeding en vermindert ontstekingsreacties in het gewrichtskapsel. Veel paarden tonen betere mobiliteit na regelmatige sessies.

2. Osteochondrose (OC / OCD)

Wat is het?
Osteochondrose is een ontwikkelingsstoornis van het kraakbeen waarbij losse fragmenten kunnen ontstaan, ook wel OCD-fragmenten genoemd. Deze komen vooral voor in het tibiotarsale gewricht.

Symptomen:

• Zwelling van het spronggewricht (effusie).
• Soms (lichte) kreupelheid.
• Verminderde sportprestaties bij jonge paarden.

Diagnose en behandeling:

• Vaststellen via röntgenfoto's.
• Chirurgische verwijdering van het fragment is meestal de aanbevolen behandeling.
• Goede voeding en verantwoord opfokken verminderen de kans op OC.

Behandeling:

• Chirurgische verwijdering van OCD-fragmenten
• Revalidatie
• PEMF-therapie tijdens herstel om weefselherstel te bevorderen

PEMF-voordeel: Bevordert regeneratie van bot- en kraakbeenweefsel en ondersteunt het herstel na een operatie.

3.  Bursitis van de hak (bijv. hygroma of calcaneale bursitis)

Wat is het?
Een ontsteking van de slijmbeurzen rond het hielbeen (calcaneus), zoals bij een zogenoemde "piephakl" of bursitis.

Oorzaken:

• Trauma, zoals stoten tegen de stalwand.
• Chronische druk door verkeerde beenstand of slechte bodem.

Symptomen:

• Zwelling op of rond het spronggewricht (vaak bovenop het hielbeen).
• Gevoeligheid bij aanraking.
• Soms kreupelheid.

Behandeling:

• Drukverlichting, wondverzorging.
• In sommige gevallen drainage of chirurgische behandeling.
• Bescherming met hakbeschermers.
• PEMF-therapie als aanvullende, niet-invasieve ontstekingsremmer

PEMF-voordeel: Versnelt het herstel van weke delen, vermindert zwelling, verbetert lymfedrainage.

4. Pees- en bandletsel rond het spronggewricht

• Overrekking van de peroneus tertius (bij trauma of uitglijden).
• Letsel aan de oppervlakkige buigpees of hielpeesstructuur (achillesmechanisme).

Symptomen:

• Acute kreupelheid.
• Asymmetrische beweging van het spronggewricht (bijv. het gewricht strekt wel, maar buigt niet mee bij het bewegen).
• Zwelling, warmte, gevoeligheid.

Behandeling:

• Rust en immobilisatie.
• Langdurige revalidatie.
• In sommige gevallen chirurgische correctie of fysiotherapie.
• PEMF-therapie voor ondersteuning van peesherstel

PEMF-voordeel: Bevordert celactiviteit in pezen en ligamenten en kan helpen de hersteltijd te verkorten.

5. Synovitis / capsulitis

Wat is het?
Ontsteking van het gewrichtskapsel zonder dat er direct schade is aan het kraakbeen of bot. Vaak het gevolg van overbelasting of een verstuiking.

Symptomen:

• Zwelling van het gewricht.
• Pijn bij beweging.
• In het begin vaak nog zonder duidelijke kreupelheid.

Behandeling:

• Koude therapie, rust.
• Ontstekingsremmers.
• Injecties in het gewricht (indien nodig).
• PEMF-therapie als niet-invasieve aanpak bij milde tot matige ontsteking

PEMF-voordeel: Helpt bij het reguleren van de ontstekingsreactie en geeft verlichting bij drukgevoeligheid.

Wat is PEMF-therapie?

PEMF staat voor Pulsed Electromagnetic Field therapy, ofwel gepulseerde elektromagnetische veldtherapie. Deze therapie maakt gebruik van laagfrequente, pulserende magnetische velden die diep doordringen in het weefsel. De therapie is volledig niet-invasief en wordt vaak als zeer comfortabel ervaren door het paard.

Voordelen van PEMF bij gewrichtsproblemen:

• Verbetert celstofwisseling en doorbloeding
• Vermindert ontstekingen en zwelling
• Stimuleert herstel van bindweefsel, kraakbeen en bot
• Ondersteunt pijnverlichting
• Veilig te gebruiken bij revalidatie, chronische klachten, of als preventieve onderhoudstherapie

PEMF wordt steeds vaker toegepast door dierenfysiotherapeuten, sportpaardenbegeleiders en revalidatieklinieken. Sessies kunnen variëren van 15 tot 45 minuten en worden meestal enkele keren per week herhaald, afhankelijk van de aandoening.

Tot Slot

Het spronggewricht is een sleutelgewricht in de biomechanica van het paard. Aandoeningen zoals spat, OCD, bursitis of peesletsel kunnen de prestaties en het welzijn ernstig beïnvloeden. Gelukkig zijn er steeds meer moderne behandelmethoden beschikbaar – waaronder PEMF-therapie – die op een veilige, effectieve manier bijdragen aan herstel en comfort.